Düzenli fiziksel aktivite, sağlık ve fiziksel performans açısından pek çok fayda sağlar. Daha fazla hareket etmek ve daha az oturmak, yaş cinsiyet, etnik köken veya mevcut fiziksel uygunluk düzeyine bakılmaksızın herkes için muazzam faydalara sahiptir. Fiziksel aktivitenin sağlık üzerindeki olumlu etkilerinin iyi bilinmesine rağmen dünyada her dört yetişkinden biri, Türkiye’de ise nüfusun %43,6’sı yeterli fiziksel aktivite yapmadığı bildirilmiştir. Fiziksel hareketsizliğin pek çok kronik hastalıklar açısından değiştirilebilir risk faktörü olduğu ve erken ölüme yol açtığı pek çok bilimsel çalışma ile gösterilmiştir. Dünya sağlık örgütü (DSÖ) her yıl meydana gelen küresel ölümlerin %6’sının fiziksel hareketsizlikten kaynaklandığını bildirmiştir.
Fiziksel hareketsizlik, küresel pandemi olarak kabul edilir ve özellikle bulaşıcı olmayan hastalıklardan kaynaklanan erken ölümler için önde gelen risk faktörleri arasında yer alır. Türkiye’de 2016 yılında meydana gelen ölümlerin (455.000) % 89’u kronik hastalıklara bağlıdır. Bilimsel kanıtlar fiziksel aktivitenin, kalp hastalıkları, diyabet, kanser (göğüs ve kolon), obezite, hipertansiyon, osteoporoz ve depresyon da dâhil olmak üzere çoğu kronik hastalıkların önlenmesinde ve yönetilmesinde etkili olduğunu göstermiştir.
Kronik hastalığın gelişimini etkileyen en zararlı durumlardan biri obezitedir. Bu bağlamda obezitenin tedavisi ve önlenmesi, önemli bir halk sağlığı endişesidir ki eğer bu konuda başarı yakalanırsa yaşam kalitesini azaltan pek çok kronik hastalığın ortaya çıkma riski azaltılabilir. Modern toplumlarda inaktif yaşam tarzlarının yaygınlığı ve artan kalori tüketimi vücut yağının aşırı birikmesine neden olmaktadır. Türkiye’de yetişkin nüfusun % 35,6’sı faza kilolu ve %28,8’i ise obez olduğu bildirilmiştir. DSÖ aşırı kilo ve obezite nedeniyle her yıl 4 milyondan fazla insanın hayatını kaybettiğini bildirmiştir. Aynı zamanda DSÖ aşırı kilo ve obezitenin önlenmesi için çocuklarda günde 60 dk yetişkinlerde ise haftada 150 dk orta şiddette fiziksel aktivite öneriyor.
Fiziksel aktivite ve sağlık arasındaki ilişkiyi pek çok yönüyle ortaya koyan sayısız bilimsel çalışma yapılmıştır. Yapılan bu çalışmalardan bazıları aşağıda verilmiştir.
Fiziksel aktivite ve uzun yaşam
- Haftada 150 dk fiziksel aktivite yapan insanlar tüm nedenlere bağlı mortalite (ölüm) riski aktivite yapmayan insanlara göre %33 daha düşüktür.
- Yeterli fiziksel aktivite yapmayan insanların yaşam ömrü 3-5 yıl daha azaldığı bildirilmiştir.
- Yeterli fiziksel aktivite yapmayan insanların, yeterli fiziksel aktivite yapan insanlara göre erken ölüm riski %20-30 daha fazla olduğu bildirilmiştir.
Fiziksel aktivite ve kanserin önlenmesi
- Daha fazla miktarda fiziksel aktivite yapan yetişkin bireylerde bazı kanser türlerine (mesane, meme, kolon, özofagus, böbrek, akciğer, mide ve endometrium ) yakalanma riskinin düştüğü bildirilmiştir.
- Fiziksel hareketsizlik, göğüs ve kolon kanserinin yaklaşık olarak %21-25 ana nedeni olduğu tahmin edilmektedir.
Fiziksel aktivite ve hareket kalitesi
- Düzenli olarak yapılan aerobik, esneklik, kuvvet ve denge egzersizleri özellikle yaşlı bireylerin denge kaybına bağlı düşme riskini azaltmak ve günlük yaşam aktivitelerini yapabilmek için önemli olduğu bildirilmiştir.
- Fiziksel hareketsizlik, göğüs ve kolon kanserinin yaklaşık olarak %21-25 ana nedeni olduğu tahmin edilmektedir.
Fiziksel aktivite ve kronik hastalıkların önlenmesi
- Türkiye’de 2016 yılında meydana gelen ölümlerin (455.000) %89 bulaşıcı olmayan hastalıklardan kaynaklandığı bildrilmiştir.
- Kardiyovasküler hastalıklar (%34), kanser (%23), kronik solunum hastalıkları (%7) ve diyabet (%5) Türkiye’de önde gelen ölüm nedenleri arasındadır.
- Fiziksel hareketsizlik, iskemik kalp hastalıkların yaklaşık olarak %30’unun, diyabet hastalıklarının ise % 27’sinin ana nedeni olduğu tahmin edilmektedir.
- Haftalık 150 dk fiziksel aktivite yapmak kalp damar hastalıklarına yakalanma riskini azaltabileceği ve daha fazla aktivite süresinin riski daha da azaltabileceği bildirilmiştir.
Fiziksel aktivite ve zihinsel sağlık / ruh halinin iyileştirilmesi
- Orta ve yüksek şiddetli fiziksel aktivite yapan insanlar inaktif insanlara göre bilişsel fonksiyonlarda (akademik başarı, hafıza, mental işlem hızı,) iyileşmeler yaşayabilir.
- Yeterli ve düzenli fiziksel aktivite Alzheimer ve demans gibi bilişsel bozuklukların ortaya çıkma riskiniz azalttığı bildirilmiştir.
- Düzenli fiziksel aktivite çocuklarda ve yetişkinlerde depresyon riskini azalttığı bildirilmiştir.
- Düzenli fiziksel aktivite: uyku verimliliğini ve uyku kalitesini artırdığı ve gündüz uyku halini ve uykuya yardımcı olan ilaçların kullanım sıklığınız azalttığı bildirilmiştir.
